Yazar: Nidanur Şengün
Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından 2023 için ihracat artışı 10 milyar dolar (yaklaşık yüzde 3,9) olarak öngörüldü. İthalatta ise 15 milyar dolarlık (yüzde 4,2) bir gerileme olacağı tahmin edildi. 2023 yılı sonunda açıklanan verilere göre bu oran; ihracat, %0,64 oranında artarak 255 milyar 809 milyon dolar; ithalat, %0,51 oranında azalarak 361 milyar 847 milyon dolar ve dış ticaret hacmi, %0,04 oranında azalarak 617 milyar 656 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Şekil 1 Dış Ticaret Bilgisi
Aralık ayında en fazla ihracat yaptığımız ülkeler sırasıyla; Almanya (1 milyar 679 milyon dolar), ABD (1 milyar 314 milyon dolar) ve Irak (1 milyar 254 milyon dolar) olmuştur. Aralık ayında ihracatta en çok paya sahip ilk 10 ülkenin toplam ihracat içerisindeki payı %46,08 olmuştur.
Ocak-Aralık döneminde en fazla ihracat yaptığımız ülkeler sırasıyla Almanya (21 milyar 94 milyon dolar), ABD (14 milyar 834 milyon dolar), Irak (12 milyar 789 milyon dolar) olmuştur.
Ocak-Aralık döneminde ihracatta en çok paya sahip ilk 10 ülkenin toplam ihracat içerisindeki payı %47,30 olmuştur.
Aralık ayında en fazla ithalat yaptığımız ülkeler sırasıyla; Rusya Federasyonu (4 milyar 216 milyon dolar), Çin (3 milyar 269 milyon dolar) ve Almanya (2 milyar 515 milyon dolar) olmuştur. Aralık ayında ithalatta en çok paya sahip ilk 10 ülkenin toplam ithalat içerisindeki payı %58,50 olmuştur.
Ocak-Aralık döneminde en fazla ithalat yaptığımız ülkeler sırasıyla Rusya Federasyonu (45 milyar 611 milyon dolar), Çin (44 milyar 980 milyon dolar), Almanya (28 milyar 685 milyon dolar) olmuştur. Ocak-Aralık döneminde ithalatta en çok paya sahip ilk 10 ülkenin toplam ithalat içerisindeki payı %58,50 olmuştur.
Şubat depremi 2023 yılının ilk sekiz ayında ihracat üzerinde sınırlı bir olumsuz etki bırakmıştır. İhracat fiyatlarındaki yatay seyir sonucunda, bu dönemde ihracat, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0,4 oranında azalmıştır. 2023 yılında enerji fiyatlarının görece düşük seyri enerji ithalatında azalmaya neden olmuşken, altın ve diğer tüketim, yatırım ile motorlu kara taşıtları gibi ithalat kalemlerindeki yüksek seyir, ithalat genel seviyesindeki düşüşü baskılamıştır.
2023’te genel olarak dış ticaret fiyatlarında bir gerileme gözlemlenmekte olup, ithalat fiyatlarındaki azalış, ihracat fiyatlarını aşmaktadır.
Yılın ilk sekiz ayında, önceki yılın aynı dönemine kıyasla ihracat birim değer endeksi %0,8 artış gösterirken, ithalat birim değer endeksi %12 düşüş kaydetmiştir. 2021 ve 2022’de yüksek seviyelerdeki ithalat fiyat artışlarının ardından, 2023’te enerji emtialarındaki düşüş ve baz etkisiyle ithalat fiyatları gerilemeye başlamıştır. İthalat birim değer endeksindeki düşüş, ihracat birim değer endeksine göre daha belirgin olduğu için, 2023 yılında dış ticaret haddi artma eğilimindedir. Ağustos 2023 itibarıyla, dış ticaret haddi bir önceki yılın aynı dönemine göre 12,6 puan artarak 86,8 değerine ulaşmıştır.
İhracatın İthalatı Karşılama Oranı
2023 yılında yatay bir seyir izlemiştir. 2022 yılında yüzde 69,9 seviyesinde gözlemlenen karşılama oranının 2023 yılı ağustos ayı itibarıyla yıllıklandırılmış değeri yüzde 68,2 seviyesinde bulunmaktadır. Aynı değişkenin 2023 yılı Ocak-Ağustos arasındaki değeri yüzde 66,7 düzeyinde kaydedilmiştir.
Şekil 4 İhracatın ithalatı karşılama oranı
İhracatta Artış ve Azalışlar
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre 2023’te en fazla ihracatı otomotiv endüstrisi gerçekleştirmiştir.
2023 yılı Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre otomotiv endüstrisinin 35 milyar 4 milyon 230 bin dolarlık ihracatla lider konumda olduğu ve onu 30 milyar 572 milyon 12 bin dolarla kimyevi maddeler ve mamulleri, ardından da 19 milyar 253 milyon 722 bin dolarla hazır giyim ve konfeksiyon izlemiştir.
2023 yılında, zeytin ve zeytinyağı sektöründe yaşanan yüzde 75.9’luk ihracat artışı, en dikkat çekici gelişme olarak kaydedilmiştir. 2022 yılında, Türkiye’nin toplam ihracatının yüzde 81.5’ini oluşturan sanayi grubunda ise yüzde 2.6 oranında bir azalış gözlemlenmiştir ve toplamda 180 milyar 818 milyon 623 bin dolarlık ihracat gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, toplam ihracatın yüzde 15.9’unu temsil eden tarım grubu yüzde 2.8’lik bir artışla 35 milyar 164 milyon 253 bin dolarlık ihracata ulaşmıştır. Madencilik grubu ise yüzde 2.6’lık bir payla yüzde 10.9’luk bir düşüş yaşayarak 5 milyar 748 milyon 304 bin dolarlık ihracata imza atmıştır.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre; Türkiye’nin en çok ihraç ettiği ürünler, bitkisel ürünlerde hububat, bakliyat, tarımda deri ve deri mamulleri, sanayide hazır giyim ve konfeksiyon olarak tanımlanmıştır.
2023 yılının ilk 10 ayında geçen yılın aynı dönemine göre, ithalat değeri açısından en büyük artışı yaşayan sektör Canlı Hayvan Ticareti olmuştur, toplamda 785 milyon dolarlık bir artışla (yüzde 805,7 artış). Bu sektörü, Pirinç Değirmenciliği sektörü takip etmiştir, 357 milyon dolarlık artışla (yüzde 972,6 artış). Onu Un sektörü 352 milyon dolarlık artışla (yüzde 12,2 artış), Kakao ve Çikolata sektörü 138 milyon dolarlık artışla (yüzde 27,3 artış) ve Bakliyat sektörü 111 milyon dolarlık artışla (yüzde 22,6 artış) izlemiştir.
Şekil 5 En Fazla İhracat Yapılan Fasıllar
Şekil 6 En Fazla İthalat Yapılan Fasıllar
Türkiye’nin 2022 ilaç ithalatı 2,3 milyar dolar azalarak 4,6 milyar dolar olmuştur. Metal cevherleri ithalatında büyük oranda fiyatlardaki gerileme nedeniyle düşüş yaşanmıştır. Büyük kısmını çikolata ve bisküvilerin oluşturduğu kakao müstahzarları ithalatı ise 112 milyon dolar azalışla 648 milyon dolar olmuştur. Buna karşılık; İthalat tarafında olduğu gibi ihracatta da en yüksek artış 7,9 milyar dolar ile enerji ürünlerinde yaşanmıştır. Bu ürünlerin ihracatı 16,4 milyar dolara ulaşmıştır. Elektriksiz makina ve motorlu kara taşıtları ihracatında 1,9 ve 1,8 milyar dolarlık artış olmuştur. Demir-çelikten eşya ve elektrikli makine ihracatında 1,7, plastik ihracatında 1,6 milyar dolar yükseliş yaşanmıştır.
KAYNAKÇA
Kaya, R. (2024). 2024 Beklentileri Tekstil. Z Raporu Dergisi, 70. Sayfa
Somalı, İ. (2024). 2024 Beklentileri Tekstil. Z Raporu Dergisi, 74. Sayfa
Kızılkaya, “2022’nin En’leri”. Erişim: 13.02.2023
https://www.kizilkaya.com.tr/blog/2022-nin-en-leri
Ticaret Bakanlığı, “Aralık Ayı Dış Ticaret İstatistikleri Veri Bülteni”
Ticaret Bakanlığı, “Aralık Ayı Dış Ticaret İstatistik Tabloları” Erişim: 02.01.2024
Ticaret Bakanlığı, “Sanayi ve Hizmetler” Erişim: 18.01.2024
https://ticaret.gov.tr/ihracat/sektorler/Sanayi%20ve%20Hizmetler
Ticaret Bakanlığı, “Resmi Dış Ticaret İstatistikleri Sorgulama Ekranı (TÜİK)” Erişim: 06.01.2022
TİM, “Türkiye 2023’te 255,8 Milyar Dolarla İhracatta Yeni Bir Rekora İmza Attı” Erişim: 02.01.2024
https://tim.org.tr/tr/turkiye-2023te-255-8-milyar-dolarla-ihracatta-yeni-bir-rekora-imza-atti
Yazının PDF Dökümanına Ulaşmak İçin Tıklayınız: TÜRKİYE 2023 İHRACAT-İTHALAT RAPORU
